Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi’nin onuncu sayısı (5/1) araştırmacıların ilgisine sunuldu. 2014 yılından itibaren altı ayda bir Türkçe ve İngilizce dillerinde uluslararası hakemli bir dergi olarak yayımlanan ve ESCI, ATLA, Philosopher’s Index, Erih Plus, Index Islamicus, ULAKBİM gibi birçok ulusal ve uluslararası indeks tarafınsan taranan Nazariyat’ın onuncu (5/1) sayısı dört makale, bir araştırma notu ve altı kitap değerlendirmesinden oluşuyor.
Sayının ilk makalesi M. Zahit Tiryaki'ye ait olup "Uçamayan Adam: Fahreddin Râzî’de Ben Şuuru" başlığını taşımaktadır. Tiryaki bu makalesinde İbn Sînâ’nın uçan adam deneyini, bu deneyin ne ifade ettiğine dair modern İbn Sina araştırmacılarının yorumları ile beraber incelemiştir. Son olarak da Fahreddîn Râzî’nin bu teoriye dair eleştirisini ve İbn Sînâ’dan farklı olarak ortaya koyduğu “ben şuuru”nu açıklamıştır. Böylece Meşşâî ve mütekellimûn çizgisinin önemli ihtilaf noktalarından birine ışık tutulmuştur.
Sayının ikinci makalesi Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi'nden Atilla Bir, Mustafa Kaçar, Adem Akın ve Saliha Bütün'ün ortak çalışması olan "Ebû Ali el-Hasan el-Merrâküşî’nin Eserinde Zerkâliyye (Evrensel Disk) Yapım Kılavuzu" başlıklı makalesidir. Bu makalede araştırmacılar, Merrâküşî’nin Cāmiʿu’l-mebâdi’ ve’l-ğâyât fī ʿilmi’l-mîḳât (A’dan Z’ye Mîkât İlmi Ansiklopedisi) eserinde zerkâlîyye adı verilen aletin yapımına ilişkin kılavuzunu çevirmiş, dayandığı çalışma prensibini incelemiş ve günümüz okuyucusuna yönelik olarak matematiksel yorumunu yapmıştır. Makalede Merrâküşî’nin eserinin konusu, önemi ve evrensel usturlabın izdüşüm prensibinin modern gösterimleri ve matematiksel açıklamaları çeşitli görsellerle desteklenerek bilim tarihi araştırmacılarının dikkatine sunulmuştur.
Derginin üçüncü makalesi Harun Kuşlu'nun "Bilinemeyeni Bilmek: Fahreddin Râzî’den Taşköprülüzâde’ye “Mutlak Meçhul” Paradoksu" başlıklı makalesidir. Kuşlu bu makalede Menon paradoksuna kadar uzanan ve Fahreddîn Râzî ile yepyeni bir bağlama taşınan “hiç-bilinemeyen” (meçhul mutlakan) problemini gündemine almıştır. Çalışmanın ana odağına Taşköprülüzâde’nin çözüm teklifini koyan Kuşlu, Râzî ile Taşköprülüzâde arasındaki birçok âlimin probleme yaklaşımlarına yer vermiştir.
Sayının dördüncü makalesi ise Ankara Üniversitesi'nden Hadi Ensar Ceylan ve Necmettin Pehlivan hocaların "Şemseddin Muhammed b. Eşref es-Semerkandî el-Hüseynî et-Türkî’ye Ait İki Yeni Eser: Şerhu Menşe’i’n-nazar ve Şerhu’n-Nikât" başlıklı makalesidir. Ceylan ve Pehlivan bu makalede oldukça titiz bir çalışma ile Şemseddîn es-Semerkandî’nin ve Şerhu’n-Nikât adlı iki risalesinin ona aidiyetini delillendirmiş ve yine bu risalelerden Şerhu Menşe’i’n-nazar’ın tahkikine yer vermişlerdir. Yazarlar bu çalışma ile Semerkandî çalışmalarına yeni bir soluk getirmişlerdir.
Sayının son makalesi ise Sacide Ataş'a ait "Mantık-Metafizik İrtibatına Bir Örnek: İbn Sînâ ve Fahreddin Râzî’de Mahiyetin Bir Parçası Olarak Cins ve Fasıl" başlıklı makaledir. Ataş bu makalesinde mantık ve metafizik irtibatını cins-fasıl ve madde-sûret paralelliği üzerinden kurmaktadır. Ataş, bu bağlamda epistemolojideki cins-fasıl ilişkisini ontolojideki madde-sûret ilişkisi üzerine inşa eden İbn Sînâ’nın karşısında, madde-sûretçi ontolojiyi kabul etmeyen Râzî’nin cins-faslı nasıl açıkladığını bir örnek üzerinden ele almıştır.
Ayrıca son sayımızda 4 kitap değerlendirmesi yer almaktadır.
Marmara Üniversitesi’nden Şükran Fazlıoğlu, M. Taha Boyalık’ın Dil, Söz ve Fesâhat: Abdülkâhir el-Cürcânî’nin Sözdizimi Nazariyesi kitabını değerlendirdi. Boyalık’ın tefsir, dil bilimleri ve felsefesi ile geç-dönem İslam düşüncesi alanındaki bu eserini ayrıntısı ile inceleyen Fazlıoğlu, eserin İslam düşüncesine katkısını ve literatürdeki yerini tartışmıştır.
Pamukkale Üniversitesi’nden Yasemin Beyazıt, Abdurrahman Atçıl’ın Scholars and Sultans in the Early Modern Ottoman Empire adlı kitabını değerlendirdi. Beyazıt, temelde erken modern dönemde Osmanlı ulemasının devlet memuru haline gelişini ve bir sosyal grup oluşturmasını ele alan bu eserin literatüre ne şekilde katkıda bulunduğunu incelemiştir.
Mardin Artuklu Üniversitesi’nden Kamuran Gökdağ, Syed Farid Alatas’ın Applying Ibn Khaldūn: The Recovery of a Lost Tradition in Sociology adlı kitabını değerlendirdi. Gökdağ, temelde İbn Haldûn’un teorilerini katı yerelliğe düşmeksizin çağdaş sosyal bilimlerin bir öznesi ve kaynağı olarak analiz etme iddiasındaki bu eseri, diğer önemli iddialarını da dikkate alarak incelemiş ve alana katkısını analiz etmiştir.
İstanbul Üniversitesi’nden Kaan Üçsu, Tarek Kahlaoui’nin Creating the Mediterranean: Maps and the Islamic Imagination adlı eserini değerlendirdi. Üçsu, İslam dünyası bürokratlarının 9. yüzyılda başlattığı coğrafyacılık geleneğinden başlayarak 17. yüzyıla kadar İslam coğrafya eserleri ve haritalarında Akdeniz imgesinin seyrini takip eden bu eseri longue durée tarihçilik örneği olarak ele almış ve eseri ayrıntılı olarak inceleyerek literatüre katkısını ortaya koymuştur.
Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi’ne, İslam düşüncesinin muhtelif nazari geleneklerini ele alan çalışmalarınızı www.nazariyat.org aracılığıyla gönderebilirsiniz.