Özet
Mantık ilminde Kutbüddin er-Râzî bariz bir şekilde katı bir İbn Sînâcıydı. Ancak Urmevî’nin mantık eseri Metâliu’l-envâr’a yazdığı ve oldukça etkili olan şerhinde Kutbüddin er-Râzî, açıkça İbn Sînâ’yı eleştirir ve atomik önermeleri tuhaf bir tahlile tabi tutar. Yalnızca iki yazmada bulunan sonraki eklemeler bize gösteriyor ki Kutbüddin er-Râzî’nin, atomik önermelere dair yapılan geleneksel anlam ve söz-dizim açıklamalarıyla başı dertteydi. Ona göre bu açıklamalardaki esas problem karmaşık rabıta anlayışıydı. “A B’dir” şeklindeki atomik önermelerde rabıta, B’nin A’ya yüklendiğini belirten kelimedir. (İngilizcede is, Yunancada esti, Arapçada ise genellikle ifade edilmez.) İbn Sînâ, Aristoteles’in estisinin Arapça bir karşılığının bulunmaması nedeniyle, Arapça bir zamir olan hüvenin atomik önermenin kalıbının tamamlanabilmesi için kullanılması gerektiğini iddia etmiştir (“Cîm hüve bâ” gibi). Kutbüddin er-Râzî ise, bunun birçok açıdan hatalı olduğunu düşünmektedir. Yapılan hatayı daha da belirgin kılmak için, önermenin yüklemleme nispetini önermenin hükmünden ayırarak yüklemler için birleşik bir doymamışlık kavramı üretir ve bir hükmî nispet açıklamasında bulunur. Bu tuhaf tahlilin sonucunda ise Aristoteles’in secundum adiacens ve tertium adiacens arasında yaptığı ayrım yeniden yorumlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kutbüddin er-Râzî et-Tahtânî Levâmiu’l-esrâr Arapça mantık yükleme haml rabıta söz-dizimi anlambilim atomik önermePaylaş
Detaylı Bilgi
- Yazarlar: Dustin D. Klinger, Doktora Öğrencisi, Harvard Üniversitesi
- DOI: dx.doi.org/10.12658/Nazariyat.5.2.M0073
- Yıl: 2019 (Ekim) / Cilt: 5 / Sayı: 2
- Sayfa: 55-76
- Tam Metin
- Diğer Diller:
-
English
- 2572 Görüntülenme
- Sayı İçeriğine Git